چگونگی تولید بیت کوین
حدود ۱۳ سال از پیدایش بیت کوین می‌گذرد و این ارز دیجیتال با رشد چند میلیون درصدی از آن زمان، حالا یکی از بخش‌های بزرگ دنیای مالی را تشکیل می‌دهد. به همین ترتیب، استخراج بیت کوین هم از یک کار پیش پا افتاده که حتی با کامپیوتر خانگی هم امکان‌پذیر بود، حالا به یک صنعت میلیارد دلاری تبدیل شده است. چنین رشدی، هرکسی را وسوسه می‌کند تا به جرگه ماینرهای بیت کوین بپیوندد.
استخراج بیت کوین و شکل خاص درآمدزایی آن برای هر کسی جالب به نظر می‌رسد و اینکه یک دستگاه بتواند فقط با مصرف برق «ثروت تولید کند»، هنوز برای عموم مردم پدیده عجیبی است.
اگر شما هم می‌خواهید استخراج یا همان ماینینگ بیت کوین را یاد بگیرید، با تجهیزات لازم برای این کار آشنا شوید و اگر مایل هستید بدانید با استخراج بیت کوین دقیقاً چه کاری انجام می‌شود، این مقاله برای شما نوشته شده است. در این مقاله تلاش کرده‌ایم مفاهیم و جزئیات کار را با بیانی ساده منتقل کنیم تا همه خوانندگان با هر پیش‌زمینه‌ای بتوانند از آن استفاده کنند. بنابراین برای رسیدن به پاسخ سؤالات خود درباره استخراج بیت کوین تا انتهای این مقاله را مطالعه کنید.
بیت کوین یک ارز و شبکه غیرمتمرکز است و وابسته به هیچ کشور، نهاد یا شرکت خاصی نیست. غیرمتمرکز بودن بیت کوین یعنی اینکه هیچ‌کس مالک شبکه بیت کوین نیست و هیچ‌کس به‌تنهایی نمی‌تواند آن را کنترل کند. بنابراین هرکس در هر جای دنیا با وصل‌شدن به شبکه بیت کوین می‌تواند جزئی از آن باشد.
در حقیقت جوهره وجودی بیت کوین و علت این که امید زیادی به آینده آن وجود دارد، همین مسئله غیرمتمرکز بودن آن است؛ شبکه بیت کوین برای فعالیت به مردم و کاربرانش وابسته است، نه هیچ شخص یا نهاد خاص دیگری.
امنیت شبکه بیت کوین
حالا که بیت کوین یک شبکه غیرمتمرکز است، پس وقتی برای کسی بیت کوین ارسال می‌کنید چه کسی از تراکنش شما پشتیبانی می‌کند تا انتقال انجام شود؟ چه کسی تراکنش‌های بیت کوین را تأیید می‌کند یا امنیت آن را حفظ می‌کند؟ درست حدس زدید: داوطلبانی به‌نام «استخراج‌کننده» یا همان «ماینر».
البته استخراج‌کنندگان این کار را محض رضای خدا انجام نمی‌دهند. در حقیقت آنها دستگاه‌ها و سخت‌افزارهای خود را در اختیار شبکه بیت کوین قرار می‌دهند و شبکه بیت کوین در ازای حفظ امنیت شبکه به آنها پاداش می‌دهد. این پاداش همان بیت کوین تولیدشده از فرایند استخراج است.
در حقیقت افراد ماینر با سخت‌افزارهای خود کمک می‌کنند شبکه بیت کوین امن بماند و تراکنش‌های این شبکه به مقصد برسد؛ تقریباً مانند همان کاری که کامپیوترها یا سرورهای بانک انجام می‌دهند تا تراکنش بانکی شما تأیید شود.
نام علمی ماینینگ «اثبات کار» (Proof Of Work) است. طی عملیات ماینینگ، ماینرها باید در یک فرایند پیچیده بر سر حل معادلات ریاضی با یکدیگر مسابقه بدهند. به محض اینکه یک ماینر به جواب برسد، بیت کوین تولید می‌شود و به‌عنوان پاداش به ماینر برنده تعلق می‌گیرد.
در حقیقت شبکه بیت کوین از ماینرها می‌خواهد با اختصاص قدرت پردازش خود برای حل مسائل ریاضی که نیازمند مصرف برق است اثبات کنند به شبکه وفادار هستند. با کمک این فرایند، اگر فردی بخواهد به شبکه حمله کند، مجبور است قدرت پردازشی بیشتر از سایر ماینرهای بیت کوین داشته باشد.
توزیع غیرمتمرکز پول
ماینینگ علاوه بر تأیید تراکنش‌ها باعث می‌شود که واحدهای بیت کوین به شکلی منحصربه‌فرد و طبق برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده تولید شوند.
برای حفظ ثبات شبکه و اینکه همه واحدهای بیت کوین خیلی سریع استخراج نشود، در بیت کوین معیاری به نام «سختی استخراج» هم وجود دارد. بلاک‌های بلاک چینِ بیت کوین (بسته‌های حاوی تراکنش‌ها) هر ده دقیقه یکبار تولید می‌شوند. اگر قدرت پردازش ماینرهای بیت کوین خیلی زیاد شود، ممکن است ماینرها بتوانند زودتر از ده دقیقه بلاک را تولید و بیت کوین استخراج کنند. چنین موضوعی موجب استخراج سریع همه واحدهای بیت کوین می‌شود.
با کمک سازوکار سختی (Difficulty)، زمانی که قدرت پردازش ماینرها به حدی باشد که زمان رسیدن به پاسخ معادله ریاضی کاهش پیدا کند، سختی استخراج افزایش می‌یابد تا رسیدن به جواب روی همان ده دقیقه بماند. از سوی دیگر، اگر قدرت پردازش ماینرها کاهش یابد، به این معنا که ممکن است زمان ساخت بلاک به بالای ده دقیقه برسد، سختی کاهش می‌یابد تا دوباره به همان ده دقیقه برسیم.
همان طور که احتمالاً می‌دانید، تعداد کل بیت کوین‌هایی که استخراج می‌شوند، محدود به ۲۱ میلیون واحد است و پس از آن دیگر بیت کوینی تولید نخواهد شد.
افزایش کمیابی
هر چهار سال یکبار (هر ۲۰۰,۰۰۰ بلاک) طی رویدادی به نام «هاوینگ» (Halving)، سرعت تولید بیت کوین‌های جدید به شکل ناگهانی نصف می‌شود. این سازوکار باعث می‌شود که کمیابیِ بیت کوین افزایش یابد.
در حال حاضر، هر ده دقیقه ۶.۲۵ بیت کوین تولید می‌شود که پس از هاوینگ بعدی در مه ۲۰۲۴ (خرداد ۱۴۰۲) به ۳.۱۲۵ کاهش می‌یابد.
در زمان به‌روزرسانی این مقاله (اواسط ۲۰۲۱)، بیش از ۱۸.۶ میلیون واحد بیت کوین استخراج شده است. با توجه به هاوینگ و نصف‌شدن نرخ تولید بیت کوین‌های جدید پس از هر چهار سال، پیش‌بینی می‌شود که استخراج تمام واحدهای بیت کوین تا سال ۲۱۴۰ طول بکشد.
مانند هر کار صنعتی دیگری، در کار استخراج بیت کوین هم نیاز است شرایط و تجهیزات لازم فراهم شود. نوع و تعداد تجهیزات ماینینگ نسبت به بزرگی یا کوچکی فعالیت می‌تواند متفاوت باشد. مثلاً بدیهی است که تجهیزات موردنیاز برای یک فارم (مزرعه) بزرگ با تجهیزات موردنیاز برای یک فارم کوچک، متفاوت است؛ اما طبق یک قاعده کلی، برای انجام ماینینگ بیت کوین قطعاً به موارد زیر نیاز دارید:
- دستگاه استخراج مخصوص یا همان ای‌سیک (ASIC)
- کیف پول بیت کوین
- اینترنت ثابت (ADSL یا TD-LTE)
- برق، کابل و تجهیزات برقی مناسب
- تجهیزات تهویه (فن)
دستگاه استخراج مخصوص
در روزها و ماه‌های اولیه شروع به کار بیت کوین، استخراج آن با CPU یا همان پردازنده‌‌های معمولی انجام می‌شد؛ به‌طوری که در سال‌های ۲۰۱۰ و اوایل ۲۰۱۱، اگر کامپیوتر شخصی خود را به استخراج بیت کوین اختصاص می‌دادید، شاید می‌توانستید روزانه بیش از پنجاه واحد بیت کوین استخراج کنید. امروز با گسترش شبکه بیت کوین و افزایش قدرت ماینرهای آن، استخراج بیت کوین با کامپیوتر خانگی یک توهم محسوب می‌شود؛ استخراج به‌صرفه این ارز دیجیتال فقط با دستگاه‌های مخصوص امکان‌پذیر است که در ادامه درباره آن می‌خوانید.
کیف پول بیت کوین
به‌عنوان ماینر، به یک کیف پول بیت کوین نیاز دارید که درآمدتان را دریافت و ذخیره کنید. از آنجا که بیت کوین برترین ارز دیجیتال بازار است، کیف پول مناسب برای آن کم نیست. نرم‌افزارهای کیف پول بیت کوین کاملاً رایگان هستند و همین حالا می‌توانید یکی از آنها را روی کامپیوتر شخصی یا تلفن همراه هوشمند خود نصب کنید. برای آشنایی با کیف پول‌های معتبر بیت کوین، مقاله «بهترین کیف پول‌های بیت کوین» را از دست ندهید.
اینترنت
برای ماینینگ بیت کوین نیاز به اینترنت هم دارید. سرعت و حجم اینترنت خیلی مهم نیست، بلکه پایداری و قطع‌نشدن مداوم آن مهم است. سرویس‌های اینترنت ADSL و TD-LTE برای این کار مناسب هستند.
برق و تجهیزات برقی مناسب
مهمترین موضوعی که برای استخراج بیت کوین باید در نظر بگیرید، برق است. دستگاه‌های استخراج برق زیادی مصرف می‌کنند و حتماً باید برق و تجهیزات برقی مناسب داشته باشید تا بتوانید هم از نظر قانونی و هم از نظر ایمنی فعالیت خود را ادامه دهید. طبق قوانین ایران، استفاده از برق خانگی و یارانه‌ای برای استخراج ممنوع است. در بخشی پایانی مقاله بیشتر در مورد قوانین ماینینگ در ایران توضیح داده‌ام.
تجهیزات تهویه
دستگاه‌های ماینینگ علاوه بر سروصدای زیاد، به‌شدت داغ می‌کنند و باید چاره‌ای برای این موضوع در نظر گرفته شود. برای حفظ طول عمر و کارایی دستگاه، داشتن تجهیزات خنک‌کننده بسیار مهم است.
برای استخراج به‌صرفه بیت کوین به دستگاه تخصصی که با عنوان ای‌سیک (ASIC) شناخته می‌شوند، نیاز دارید.
دستگاه‌های استخراج بیت کوین مانند گوشی‌های موبایل در برندها، طرح‌ها و مدل‌های مختلف عرضه می‌شوند. هر دستگاه از جنبه‌های زیر ممکن است با دستگاه دیگر متفاوت باشد:
- برند و مدل: شرکت سازنده دستگاه و مدل آن. مثال: Bitmain Antminer S۹.
- قدرت پردازش: قدرت پردازش دستگاه استخراج که بر حسب تراهش بر ثانیه (TH/S) نمایش می‌دهند. مثال: ۱۴TH/S – یعنی این دستگاه ۱۴ تراهش قدرت دارد.
- مصرف برق: میزان برق مصرفی دستگاه برحسب وات. مثال: ۱۴۰۰W.
دستگاه‌های استخراج معمولاً ابتدا توسط تولیدکننده با قیمت پایین‌تر پیش‌فروش و بعد در بازار توزیع می‌شود. به‌جز در سایت‌های رسمی تولیدکنندگان، دستگاه‌های استخراج بیت کوین در سایت‌های مختلفی از جمله آمازون و ای‌بی هم به فروش می‌رسند. به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، خرید مستقیم دستگاه‌های استخراج از فروشندگان رسمی یا وب‌سایت‌های فروشگاهی بین‌المللی بسیار دشوار است و در بیشتر مواقع ناچار خواهید بود از واسطه‌ها کمک بگیرید.
قبل از خرید دستگاه استخراج بخوانید
خرید دستگاه استخراج حتماً باید با تحقیقات کامل و با در نظر گرفتن شرایط انجام شود. به‌طور خلاصه، مهمترین عواملی که برای خرید دستگاه‌های استخراج بیت کوین باید در نظر گرفته شود عبارت‌اند از:
- قدرت دستگاه: دستگاه استخراج بیت کوین موردنظر شما چند هش در ثانیه تولید می‌کند؟ هش بیشتر برابر است با قدرت بیشتر.
- مصرف برق: مصرف برق یک دستگاه اهمیت بالایی دارد و به‌طور مستقیم بر سوددهی تأثیر می‌گذارد؛ هر چقدر که مصرف برق کمتر و قدرت دستگاه بیشتر باشد، سوددهی دستگاه بیشتر است.
- قیمت دستگاه استخراج: این عامل هم نسبت به سرمایه شما باید مورد توجه قرار گیرد. زمان بازگشت سرمایه به‌طور مستقیم با قیمت دستگاه گره خورده است.
دستگاه استخراج را فقط بر اساس قیمت یا قدرت آن تهیه نکنید. بهترین دستگاه ASIC، کارآمدترین آن است. در حقیقت پربازده‌ترین دستگاه استخراج دستگاهی است که قدرت هش بیشتر و مصرف برق کمتری دارد و به‌طور کلی زمان بازگشت سرمایه آن سریع‌تر است.
همچنین برخی از دستگاه‌های ماینینگ سودآوری بالایی را وعده می‌دهند؛ اما بسیار بی‌کیفیت هستند و طول عمر پایینی دارند. همیشه سعی کنید دستگاه‌هایی با برندهای معتبر را تهیه کنید که به‌صورت انبوه و در مقیاس صنعتی استفاده می‌شود و به‌اصطلاح امتحان خود را پس داده است.
بهترین دستگاه‌های استخراج بیت کوین
از سال ۲۰۱۴ تا زمان به‌روزرسانی این مقاله (اواسط ۲۰۲۱) بیش از صد دستگاه استخراج بیت کوین به بازار عرضه شده است که از بخش ماینرها در وب‌سایت ارزدیجیتال می‌توانید فهرست آنها را مشاهده کنید. البته بیشتر این دستگاه‌ها امروز کارایی و سودآوری خود را از دست داده‌اند و تعداد کمی دستگاه وجود دارد که همچنان می‌توان با آنها به جنگ مالی با ماینرهای دیگر رفت.
برندهای تولیدکننده دستگاه استخراج از نظر اعتبار و محبوبیت متفاوت هستند. در حال حاضر پنج تولیدکننده برتر دستگاه ماینر به ترتیب عبارت‌اند از:
- بیت مین (Bitmain) – تولیدکننده دستگاه‌های انت‌ماینر (Antminer)
- میکرو بی‌تی (MicroBT) – تولیدکننده دستگاه‌های واتس‌ماینر (Whatsminer)
- کنان (Cannan) – تولیدکننده دستگاه‌های آوالون (Avalon)
- اینوسیلیکون (Innosilicon) – تولیدکننده دستگاه‌های ترمیناتور (Terminator)
- ای‌بنگ (Ebang) – تولیدکننده دستگاه‌های ای‌بیت (Ebit)
آیا می‌توانم با دستگاه استخراج بیت کوین ارزهای دیجیتال دیگر را هم استخراج کنم؟
پاسخ این سؤال تقریباً منفی است.
در حقیقت بیشتر دستگاه‌های استخراج تنها از یک الگوریتم رمزنگاری خاص پشتیبانی می‌کنند. به‌عنوان نمونه، الگوریتم استخراج بیت کوین SHA-256 است. بنابراین می‌توانید با دستگاه‌های استخراج بیت کوین، سایر ارزهای دیجیتالی را هم که از الگوریتم مشابه استفاده می‌کنند استخراج کنید که شامل بیت کوین، بیت کوین کش، بیت کوین اس‌وی و چند ارز دیجیتال نه‌چندان مطرح می‌شود.
البته ممکن است در آینده مدل‌هایی عرضه شود که علاوه بر SHA-256 از الگوریتم‌های دیگری پشتیبانی کند که در این صورت طیف ارزهای دیجیتال قابل‌استخراج با یک دستگاه افزایش می‌یابد. همچنین به یاد داشته باشید یک دستگاه استخراج نمی‌تواند به‌طور همزمان دو یا چند ارز دیجیتال را استخراج کند.
سختی استخراج
همان طور که بالاتر هم توضیح دادم، سختی استخراج پارامتری است که در شبکه بیت کوین تعبیه شده تا بلاک‌های بیت کوین تقریباً هر ده دقیقه یکبار ساخته شوند، نه زودتر و نه دیرتر.
به‌بیان دیگر، برای اینکه ماینرها نتوانند به یکباره با قدرت زیادِ سخت‌افزارهای خود باعث تولید سریع بلاک‌ها و بیت کوین‌های جدید شوند، هر چقدر قدرت پردازش ماینرها بیشتر شود، سختی استخراج بیشتر می‌شود و برعکس.
بنابراین اگر قیمت بیت کوین پایین باشد، سختی استخراجِ بالا می‌تواند سودآوری را به‌شدت کاهش دهد. بالا رفتن سختی استخراج به این معناست که برای حفظ سودآوری خود نیاز به قدرت پردازش بیشتری دارید که برای دست‌یافتن به آن باید دستگاه‌های استخراج قدرتمندتری را به کار بگیرید.
قیمت و هزینه‌های برق
مصرف برق یک دستگاه و تعرفه برق مصرفی به‌طور مستقیم در سودآوری ماینینگ تأثیرگذار است. به همین دلیل باید به‌خوبی هزینه‌های برق مصرفی را محاسبه کنید تا بتوانید بازگشت سرمایه خود را بسنجید. قیمت برق بالا اگر با سختی استخراج و قیمت پایین بیت کوین همراه شود، ضرر جبران ناپذیری به ماینرها می‌رساند.
پس از تهیه دستگاه و انتخاب کیف پول بیت کوین، به مهمترین قسمت آموزش یعنی پیوستن به استخر استخراج و شروع کار می‌رسیم. با توجه به بزرگ‌شدن سریع صنعت ماینینگ، برای استخراج سودآور بیت کوین یا هر ارز دیگری احتمالاً باید به یک استخر استخراج (Mining Pool) بپیوندید.
استخر استخراج یک محل مجازی (فرض کنید یک وب‌سایت) است که استخراج‌کنندگان در آن قدرت پردازش خود را با هم جمع می‌کنند و همه برای استخراج یک بلاک تلاش می‌کنند. در این روش، هر استخراج‌کننده بر اساس توان پردازشی خود سود می‌برد.
می‌توان این طور گفت که ماینرهای سراسر دنیا قدرت پردازش سخت‌افزارهای خود را در اختیار یک استخر استخراج قرار می‌دهند و استخر استخراج به نمایندگی از همه ماینرها در پیداکردن معادله بلاک‌ها با دیگر استخرها رقابت می‌کند.
قصد دارید مستقیم و بدون اتصال به استخر استخراج کار را شروع کنید؟ اگر بیش از ۵۰,۰۰۰ دستگاه استخراج قدرتمند دارید فکر بدی نیست.
حقیقت این است که با قدرتمندشدن ماینرهای بیت کوین و ورود سرمایه‌های سنگین برای خرید سخت‌افزار ماینینگ، ماینرهای کوچک دیگر نمی‌توانند بدون پیوستن به استخر استخراج سودی کسب کنند و تنها بعضی از فارم‌های استخراج بزرگ با چندده هزار دستگاه از پس استخراج مستقیم (Solo mining) برمی‌آیند.
