وب 3 یا Web 3.0 مدتی است بر سر زبان ها افتاده و در جمع های مختلف تکنولوژی محور در مورد آن به دفعات صحبت می شود. حقیقت این است که دنیا به راحتی به وب 3 یا اینترنت نسل سوم نرسیده است و برای رسیدن به آن سال ها توان و انرژی و دانش برای عبور از وب ۱ و وب ۲ صرف شده است.
واقعا سخت می توان تصور کرد که بیش از سه دهه از اختراع اینترنت گذشته است. در سال ۱۹۹۰ فردی به نام تیم برنرزلی (Tim Berners-Lee) نسخه ای از اینترنت آماده برای استفاده و اولین مرورگر وب جهان را طراحی و پیاده سازی کرد.
این مرورگر وب ۱٫۰ بود، یک منبع متصل به هم از صفحات وب که قابل جستجو نبودند و تعامل بسیار محدودی داشتند. سپس در سال ۲۰۰۵، یک وب اجتماعی جدید ارائه شد که اصلاح پذیرتر بود و بر محتوای تولید شده توسط کاربر متکی بود. همزمان با ارائه این وب اجتماعی جدید، فناوری های وب مانند CSS، HTML، و جاوا اسکریپت و پلتفرم های وب تعاملی مانند Myspace و Facebook ظهور کردند.
در تمام این مدت، تیم برنرز لی در مورد امکان ساخت اینترنت جدیدی به نام وب معنایی صحبت می کرد که قادر به ایجاد ارتباط بین دارایی های آنلاین است و کمک می کند تا کاربران یک تجربه بی نهایت غنی تر از web 1.0 و web 2.0 داشته باشند.
امروزه، این چشم انداز از وب معنایی به عنوان وب 3 یا Web 3.0 با سرعت زیادی در حال رشد است و هر روز محبوبیت بیشتری پیدا می کند و با ۳۰ سال نوآوری توسعه یافته و تقویت شده است.
وب 3 چیست؟
Web3 (که همچنین به عنوان وب 3 شناخته می شود) یا اینترنت غیرمتمرکز جدید را می توان به عنوان نسل سوم اینترنت تعریف کرد که ترکیبی از معناشناسی مبتنی بر هوش مصنوعی، فراگیر بودن مبتنی بر AR/VR و تمرکززدایی مبتنی بر بلاک چین برای ایجاد تجارب اینترنتی شفاف، فراگیر، باز و مسئولانه به لحاظ اجتماعی است.
مفهوم Web 3.0 مفهوم جدیدی نیست و همانطور که گفتیم این مفهوم توسط برنرز لی به همراه محقق هوش مصنوعی، جیمز الکساندر هندلر و متخصص کامپیوتر، اورا لاسیلا در مقاله Scientific American در سال ۲۰۰۱ معرفی شد.
تا سال ۲۰۱۳، تقریبا ۴ میلیون دامنه وب از مجموع ۲۵۰ میلیون دامنه در آن زمان دارای نشانه گذاری معنایی بودند، یعنی استفاده از HTML به نحوی که علاوه بر فهرست نویسی، محتوای معنایی نیز منتقل می شود.
وب 3 همانطور که در سال ۲۰۲۱ درک شد بر اساس این پیشرفت ساخته می شود و از فناوری های دیگری مانند هوش مصنوعی، بلاک چین، واقعیت افزوده و واقعیت مجازی برای تجسم تجربیات اینترنتی غیرمتمرکز استفاده می کند.
تفاوت Web 3.0 با Web 1.0 و Web 2.0
اولین نسخه از اینترنت با نام Web 1.0 شناخته می شد. وب ۱ فقط امکان خواندن داشت و اکثر کاربران تنها مصرف کنندگان محتوا بودند، در حالی که سازندگان عمدتا توسعه دهندگان وب بودند و وب سایت هایی را با مطالبی که عمدتا در قالب متن یا گرافیک ارائه می شد، می ساختند. به عبارت دیگر می توان گفت Web 1.0 اولین مرحله از تکامل وب جهانی بود.
یکی از دلایل مهمی که منجر به پیدایش اینترنت نسل دوم شد، تاکید بیشتر بر محتوای تولید شده توسط کاربر و قابلیت همکاری بین وبسایت ها و برنامه های مختلف بود. بنابراین در Web 2.0 تعامل با کاربران وجود آمد. ما در حال حاضر در دوره وب ۲ هستیم. در Web 2.0 پلتفرم ها و وبسایت ها امکان اشتراک محتوا بین کاربران اینترنت را فراهم می سازند و همچنین به آنها اجازه ایجاد محتوای جدید و حتی ویرایش محتواهای قبلی را می دهد. به عنوان مثال ویکی پدیا یک پلتفرم اطلاعاتی است که کاربر علاوه بر اینکه می تواند از اطلاعات آن استفاده کند بلکه می تواند آنها را ویرایش کند.
و اما در Web 3.0 که یک اینترنت غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین است نه تنها تمامی افراد می توانند تولید محتوا کنند و محتواهای قبلی را ویرایش کنند بلکه داده ها و کدها در دسترس تمامی افراد قرار دارد و امنیت اطلاعات به بالاترین میزان خود می رسد.
۵ ویژگی اصلی وب 3
وب 3 علاوه بر معماری معنایی که دارد با ویژگی های اصلی زیر تعریف می شود :
۱- فراگیری واقعی
وب 3 ادامه مسیری است که ما قبلاً در آن پیشرفت چشمگیری داشته ایم. وب 3 تضمین می کند که دسترسی به اینترنت، به صورت جهانی و سراسری و در همه مناطق دنیا و با تمام شبکه ها و دستگاه ها ممکن خواهد بود.
در حال حاضر، ما عمدتاً از رایانه های شخصی و تلفن های هوشمند برای فعالیت های آنلاین و در برخی موارد از گوشی های دستی صنعتی استفاده می کنیم.
در آینده، با در دسترس قرار گرفتن Web 3.0 در لوازم هوشمند، تجهیزات AR/VR، رابط های اینترنت اشیا، خودروهای هوشمند و غیره دسترسی به دستگاه گسترش خواهد یافت. این وضعیت همچنین به نسل جدیدی از مرورگرهای وب نیاز دارد.
۲- تکیه بر گرافیک سه بعدی
برخی از تحلیلگران و بازیگران نوظهور، وب 3 را با نوعی وب فضایی برابر می دانند. طراحی وب فضایی Deloitte نمونه خوبی است که یک لایه فیزیکی، یک لایه اطلاعات دیجیتال و یک لایه تعامل فضایی را با هم ترکیب می کند تا اینترنت را از طریق کانال های جدید و غیر متنی در دسترس قرار دهد.
این حالت در درجه اول شامل صدا و دنیای AR/VR می شود. به ویژه متاورس که در آن وب 3 تعاملات غنی بین کاربران و با ارائه دهندگان خدمات آنلاین را تقویت می کند.
۳- متن باز بودن
دستیابی به این ویژگی اجباری وب 3 کمی سخت تر است. اینترنت در حال حاضر به طور گسترده توسط تعداد انگشت شماری از شرکت های بزرگ فناوری کنترل می شود که همانند دروازه بان برای داده ها و فرآیندهای الگوریتمی عمل می کنند.
اینترنت جدید مبتنی بر یک معماری کاملا منبع باز خواهد بود که هر کسی می تواند بدون هیچ محدودیتی از آن استفاده کند، آن را تغییر دهد، کسب درآمد کند و آن را توسعه دهد.
۴- تشویق کاربر برای تولید محتوا
وب 3 به دنبال تعادل بهتر در اقتصاد سازنده است. در حال حاضر، کنترل ها و توازن های کمی در مورد نحوه پرداخت پاداش و مزایا به سازندگان آنلاین وجود دارد و درصد کمی از افراد در حال کسب درآمد هستند.
در ضمن مفهوم تشویق کاربر اصلا وجود ندارد. به عنوان مثال، کاربران ممکن است بابت به اشتراک گذاشتن مشتاقانه داده های خود برای شفاف نگه داشتن موارد مختلف، توکن ها یا ارزهای دیجیتال را به عنوان پاداش دریافت کنند. این نوع انگیزه و پاداش واضح بخش بزرگی از تجربه وب 3 خواهد بود تا مسئولیت پذیری را در تمام افراد مشارکت کننده به وجود آورد.
دنیایی از وب را تصور کنید که تمامی افراد شانس مساوی برای کسب درآمد از طریق تولید محتوای خود داشته باشند و این درآمد از هیچ نهاد خاصی به دست نمی آید و این توکن های شبکه هستند که ارزشمند هستند و به عنوان درآمد پرداخت می شوند.
۵- عدم تمرکز و قابلیت همکاری
وب 3 توسط هیچ سازمان یا گروهی از سازمان ها کنترل نخواهد شد و به طور کامل از طریق معماری غیرمتمرکز بلاک چین خواهد بود. این یکی از دلایل اصلی است که اخیرا توسعه وب ۳ امکان پذیر شده است چرا که چشم انداز برنرز لی برای تمرکززدایی بدون آن امکان پذیر نخواهد بود.
در وب ۳ کاربران، توسعه دهندگان و تمامی نهادهای آنلاین در یک طیف متصل به هم وجود دارند که از طریق یک پروتکل غیرمتمرکز به یکدیگر متصل شده اند. جالب اینجاست که اولین پروتکل به این شکل، برای وب 3 اخیرا در سپتامبر ۲۰۲۱ به نام Follow راه اندازی شد.
وب 3 چه چیزی نیست؟
همانطور که می بینید وب 3 فقط یک مفهوم نظری محدود به تجربیات علمی تخیلی یا آکادمیک نیست. این یک فناوری بسیار واقعی در حال ساخت است، به همین دلیل باید درک کنیم که وب ۳٫۰ موارد زیر نیست:
- اینترنت فوق سریع مبتنی بر هوش مصنوعی : در حالی که Web 3.0 از هوش مصنوعی برای ایجاد اتصالات معنایی استفاده می کند، کیفیت جستجو بهبود می یابد نه سرعت. سرعت اینترنت با یک فناوری متفاوت متحول خواهد شد.
- یک جهان کاملا مجازی که در VR وجود دارد : متاورس مربوط به وب 3 است، اما این دو مفهوم یکسان نیستند. می توانید متاورس را یکی از سیستم عامل هایی بدانید که از طریق آن می توانید به اینترنت جدید یا Web 3.0 دسترسی پیدا کنید.
چه زمانی وب 3 آماده بهره برداری و استفاده می شود؟
اینترنت از رابط های شناخته شده فعلی جدا نشده است. غیرمتمرکز شدن اینترنت به این معنی نیست که اجبارا به رابط های سخت افزاری و نرم افزاری متفاوتی نیاز دارد. کاربران می توانند در همان دستگاه ها درست مانند وب ۱٫۰ و ۲٫۰ با رابط های جدید پشتیبانی شده به استفاده خود ادامه دهند.
در این فضا جهش های جداگانه ای به سمت پیشرفت وجود دارد. Moledao، یک پلتفرم اجتماعی مبتنی بر بلاک چین اخیراً یک هکاتون وب 3 راه اندازی کرده است و استارتاپ هایی مانند Syndica و Immunefi در حال جمع آوری سرمایه برای ساخت ابزارهایی برای دنیای وب 3 هستند.
(هکاتون رویدادی است که در آن برنامه نویسان و افراد دیگری که در حوزه توسعه نرم افزار هستند گرد هم می آیند و در توسعه پروژه های نرم افزاری و گاهی سخت افزاری با یکدیگر همکاری می کنند.)
کار مهمی که برای آماده سازی وب ۳ باید انجام شود، یکپارچه سازی و اجرای پروتکل هاست که در نهایت برای وب 3 نوعی جهانی بودن را که وب اجتماعی از آن برخوردار است، احتمالا تا پایان این دهه فراهم می کند.
