اگر کامپیوتر شما قادر به ذخیره و دسترسی سریع به داده ها نباشد، هیچ کدام از برنامه ها و فرایندهایتان کار نخواهند کرد. اینجا همان جاییست که رم (RAM) وارد می شود. حالا اصلا این رم چیست و چه کاری انجام می دهد؟ تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا بفهمید رم چیست، چرا برای پردازش روان و سریع مهم است و چطور می توان با نرم افزارهای تخصصی رم کامپیوترمان را بهینه کنیم.
رم کامپیوتر چیست؟
RAM مخفف random access memory و به معنای حافظه دسترسی تصادفی است. در واقع رم حافظه کوتاه مدت کامپیوتر است که در آن داده هایی که سی پی یو (CPU) پردازش می کند ذخیره می شوند. کامپیوتر به داده های حافظه رم خیلی سریعتر از داده های روی هارد دیسک، SSD یا سایر ابزارهای ذخیره سازی بلند مدت دسترسی پیدا می کند. به همین دلیل ظرفیت رم برای عملکرد درست سیستم بسیار مهم است.
رم یکی از اساسی ترین و مهمترین عناصر محاسباتی به حساب می آید. کامپیوتر اطلاعاتی که برای بازیابی سریع نیاز دارد را در این بانک حافظه موقت ذخیره می کند. رم این داده ها را به راحتی در دسترس قرار می دهد تا پردازنده بتواند خیلی سریع و راحت از آنها برای انجام وظایفش استفاده کند.
تمام دستگاههای پردازشی از کامپیوترهای رومیزی تحت ویندوز، مک او اس یا لینوکس گرفته تبلتها و گوشیهای اندروید و آی او اس و یا حتی دستگاههای پردازشی اینترنت اشیا مثل تلویزیونهای هوشمند هم رم دارند. با اینکه تقریبا همه کامپیوترها حافظه های بلند مدت هم دارند، ولی برای اجرای فرایندهای لحظه ای و آنی به رم نیاز دارند.
رم چه کار می کند؟
رم مکانی برای ذخیره سازی موقتی داده ها است که با خاموش شدن کامپیوتر پاک می شود. وظیفه رم در دسترس قرار دادن سریع داده ها برای انجام فرایندها و برنامه هاییست که کامپیوتر به صورت فعال و در لحظه روی آنها کار می کند؛ مثلا داده های مورد نیاز برای گشت و گذار در اینترنت با مرورگر وب
برای اینکه بهتر و بیشتر با رم آشنا شوید بیایید یک میز را در نظر بگیریم. فرض می کنیم که شما در حال انجام کاری روی میز هستید و در واقع فضای کاری شما آن میز است. برای اینکه به چیزهایی که مدام از آنها استفاده می کنید دسترسی سریع داشته باشید آنها را روی میز می گذارید تا دم دستتان باشند. به این ترتیب دیگر لازم نیست برای پیدا کردن وسایل مورد نیازتان مدام کشوهای میز را بگردید. در عوض هر چیزی که زیاد استفاده نمی کنید یا بعدا به کارتان می آید را در کشوهای میز می گذارید.
رم کامپیوتر هم دقیقا حکم فضای روی میز را دارد؛ یعنی جایی که همه چیزهای مورد نیازتان برای دسترسی سریع را نگهداری می کنید و داده هایی که زیاد استفاده نمی کنید یا می خواهید برای استفاده بعدی ذخیره کنید را روی هارد دیسک یا در فضای ابری ذخیر میکنید.
از رم در چه مواردی استفاده می شود؟
رم برای ذخیره سازی و بازیابی فوری داده ها به کار می رود. رم کامپیوتر شما می تواند اطلاعات را خیلی سریعتر از داده های روی هارد دیسک بازیابی کند. بسته به سخت افزار و عملکردی که انجام می دهید، این سرعت به بیست تا صد برابر سریعتر می رسد.
وقتی یک برنامه مثلا مایکروسافت ورد را باز می کنید، کامپیوترتان برنامه را در رم بارگذاری می کند. اگر سندی که قبلا در کامپیوتر ذخیره کرده اید را باز کنید، سیستم عامل فایل را از محل ذخیره سازی بلند مدت پیدا می کند و اطلاعات آن را در رم کپی می کند. وقتی داده ها در رم قرار گرفتند، شما به طور آنی می توانید به آنها دسترسی پیدا کنید چون رم خیلی سریع کار می کند.
وقتی یک سند یا هر نوع فایل دیگری را ذخیره می کنید، داده ها در هارد دیسک یا حافظه های طولانی مدت دیگر کپی می شوند نه در رم. وقتی برنامه ای را می بندید، سیستم عامل کامپیوتر آن را از رم خارج می کند تا فضای حافظه کوتاه مدت سیستم آزاد شود و جا برای پروژه های بعدی شما باشد. اگر فراموش کنید فایل یا سندتان را روی هارد دیسک ذخیره کنید یا برق برود، تمام کارتان از دست می رود، چون این فایل یا سند روی رم ذخیره شده بود و رم هم حافظه ای برای ذخیره سازی موقت است.
یکی دیگر از کاربردهای رم این است که به کامپیوتر کمک می کند تا اطلاعاتی که قبلا به آنها دسترسی داشته اید را سریعتر بارگیری کند. وقتی برای اولین بار کامپیوتر را روشن می کنید و می خواهید مثلا پاورپوینت را باز کنید، این کار کمی طول می کشد. ولی وقتی برنامه ای را ببندید و مجددا باز کنید، دفعه دوم برنامه بلافاصله باز می شود، چون داده های مورد نیاز برای بارگذاری برنامه به جای هارد دیسک روی رم که سریعتر عمل می کند ذخیره شده اند. به طور خلاصه، از رم برای انجام هر کاری که به دسترسی سریع به منابع محاسباتی نیاز دارد استفاده می شود.
برای هر کاری به چقدر رم نیاز داریم؟
هر چه فضای رم شما بیشتر باشد، کامپیوترتان سریعتر کار می کند. اگر دستگاهتان قدیمی باشد احتمالا باید رم یا سخت افزارهای دیگر را ارتقا بدهید. تمام برنامه های باز مثل صفحه هایی که در مرورگر باز کرده اید از رم استفاده می کنند. وقتی حافظه رم پر می شود، کامپیوتر مجبور می شود فضای هارد دیسک را با جابجا کردن چیزهای مختلف آزاد کند. همین مساله باعث کند شدن عملکرد سیستم می شود.
یادتان باشد که رم با فضای ذخیره سازی فرق دارد. اگر کامپیوترتان را خاموش کنید اطلاعات رم از بین می روند اما چیزهایی که در حافظه بلند مدت ذخیره کرده اید سرجایشان باقی می مانند.
مقدار رم مورد نیاز شما به برنامه هایی بستگی دارد که با آنها کار می کنید. از آنجایی که هر کسی دوست دارد کامپیوترش عملکرد سریعی داشته باشد، اگر متوجه کندی سیستم شدید رمتان را بررسی کنید و مطمئن شوید که بیش از حد از کامپیوترتان کار نمی کشید.
معمولا در مقایسه با هارد دیسک، به رم خیلی کمتری نیاز دارید. باز هم به مثال همان میز فکر کنید. هر چه فضای روی میزتان بیشتر باشد، کاغذهای بیشتری میتوانید این طرف و آن طرفش پخش کنید. ولی با همه اینها به یک به یک محفظه بایگانی بزرگ برای ذخیره تمام چیزهایی که تا به حال جمع کرده اید هم نیاز دارید.
کامپیوترهای قدیمی فقط ۳۲ مگابایت رم داشتند، اما رم کامپیوترهای امروزی ۱۶ گیگابایتی یا حتی بیشتر است. در آن زمان رای اجرای ویندوز ۹۵، کار با اولین نسخه های مایکروسافت ورد و بازیهای ساده مثل Doom همین مقدار رم کافی بود. ولی الان فقط مرورگری که چند تب باز داشته باشد خیلی راحت بیشتر از ۲٫۲ گیگابایت رم مصرف می کند.
کامپیوترهای فعلی با ظرفیتهای رم مختلف ۴ گیگابایت، ۸ گیگابایت، ۱۶ گیگابایت و حتی بیشتر (۳۲ گیگابایت و ۶۴ گیگابایت) عرضه می شوند. اگر از نرم افزارهای ویرایش با کیفیت بالا استفاده می کنید یا گیمر حرفه ای هستید به کامپیوتری با ظرفیت رم بالا نیاز خواهید داشت. این را هم در نظر داشته باشید که هر چه ظرفیت رم کامپیوتر بالاتر باشد طبیعتا قیمتش هم بیشتر است.
حالا سوال اینجاست که برای هر کاری به چه مقدار رم نیاز داریم؟ راهنمایی های زیر به شما کمک می کنند تا به جواب این سوال برسید:
- رم ۴ گیگابایتی: مناسب برای گشت و گذار در اینترنت، کار با برنامه های استاندارد آفیس و ویرایشهای سبک عکس
- رم ۸ گیگابایتی: مناسب برای بازی های سبک کامپیوتری و انجام چند کار سنگین به طور همزمان
- رم بالای ۱۶ گیگابایتی: مناسب برای پردازشهای فشرده مثل بازیهای سنگین، ویرایش ویدیو، برنامه نویسی و یا اجرای همزمان چندین کار فشرده. اگر دنبال کامپیوتری برای انجام کارهای حرفه ای و بدون کاهش سرعت هستید به رم ۱۶+ گیگابایتی نیاز دارید.
اگر رم کافی نداشته باشیم چه اتفاقی می افتد؟ از کجا باید این مساله را بفهمیم؟
وقتی وظایف پردازشی از میزان حافظه فعلی کامپیوتر شما بیشتر می شوند، سیستم عامل مجبور می شود یکی از برنامه ها را انتخاب کرده و آن را به هارددیسک منتقل کند. وقتی سراغ آن برنامه می روید، اطلاعات آن قبل از اینکه شما بتوانید با آنها کار کنید باید بازیابی شوند. به این کار صفحه بندی (paging) یا مبادله (swapping) هم گفته می شود که زمانبَر است. این اتفاق باعث تاخیر و کندی عملکرد کامپیوتر می شود.
می توانید با پاک کردن مرتب زباله های رم عملکرد کامپیوترتان را سریعتر و بهتر کنید. این کار را می توانید به صورت دستی هم انجام بدهید ولی ما توصیه می کنیم از نرم افزار Avast Cleanup استفاده کنید. این نرم افزار برنامه های پس زمینه بیهوده را غیرفعال می کند و باعث افزایش فضای رم می شود.
انواع مختلف رم
در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، انواع اصلی رم شامل SRAM (رم استاتیک)، DRAM (رم پویا) و SDRAM (رم دینامیک سنکرون) می شد. در حال حاضر رایج ترین نوع رم DDR-SDRAM رم دینامیک سنکرون با سرعت دو برابری داده است. رمهای دیگری مثل DDR2، DDR3، DDR4 و حتی DDR5 هم هنوز استفاده می شوند.
رم DDR (نرخ داده دو برابر) امکان انتقال همزمان چند فایل را فراهم می کند. آخرین نسخه رم DDR5-RAM سرعت انتقال اطلاعات در حدود ۶٫۴ گیگابایت در ثانیه را برای شما فراهم میکند، ولی قیمت این نوع رم بسیار زیاد است
در حال حاضر رایجترین نوع رم حافظه DDR4 است که در انواع و اقسام سرعتهای مختلف عرضه می شود. سرعت این حافظه ها به طور کلی ۲۴۰۰ مگاهرتز یا بالاتر است. اگر گیمر یا اورکلاکر هستید می توانید رم ۳۲۰۰ مگاهرتز تا ۵۰۰۰ مگاهرتزی بخرید. هر چه میزان مگاهرتز رم شما بیشتر باشد سریعتر هم کار می کند.
VRAM یا حافظه دسترسی تصادفی ویدیویی نوع دیگری از رم است که برای پردازش داده های گرافیکی موقع بازی، ویرایش عکس یا کارهای گرافیکی سنگین دیگر در کارت گرافیک استفاده می شود. ویدئو رم از رمهای معمولی سریعتر است و برای رندر گرافیکی بهینه شده است.
رام چیست؟
ROM مخفف read-only memory و به معنای حافظه فقط خواندنی، نوعی حافظه است که کامپیوتر از آن فقط برای خواندن استفاده می کند نه نوشتن. حافظه رام اکثرا برای ذخیره و پخش موسیقی (CD) یا فیلم (DVD) استفاده می شود. بر خلاف رم، کامپیوتر نمی تواند روی حافظه رام داده جدیدی بنویسد، بلکه فقط می تواند آن را بخواند یا پخش کند.
چطور بدون ارتقاء سیستم، رم کامپیوتر را افزایش بدهیم؟
اگر سرعت کامپیوترتان پایین آمده یا فقط ۴ گیگ رم یا حتی کمتر برایتان باقی مانده، بهترین راه برای افزایش سرعت بدون خرید دستگاه جدید، آزاد کردن فضای رم موجود است. ۲ راه برای افزایش رم بدون ارتقاء کارتریج های رم وجود دارد:
۱- برنامه های فعال را ببندید: تمام سربرگهایی که در مرورگر باز می کنید (به خصوص در مرورگر کروم) و همینطور برنامه هایی که در حال اجرا هستند از رم استفاده می کنند. پس اگر از تبهای باز شده استفاده نمی کنید یا با برنامه های در حال اجرا کاری ندارید آنها را ببندید و فقط چیزهایی که واقعا نیاز دارید را باز نگه دارید.
۲- از حالت Sleep Mode استفاده کنید: اگر از برنامه Avast Cleanup برای آزاد کردن رم کامپیوتر استفاده می کنید می توانید قابلیت Sleep Mode آن را فعال کنید تا برنامه های غیر ضروری را غیر فعال کند.
DDR4 چیست؟
چهار نسل حافظه DDR وجود داشته است. DDR4 جدیدترین آنهاست و پهنای باند ۳۲ گیگابایت در ثانیه دارد. این حافظه عموماً، سریع ترین نوع حافظه DDR موجود است که بهترین عملکرد و بیشترین مقدار حافظه را دارد. پس طبیعتاً، بهترین رم ها از DDR4 استفاده می‌کنند. اغلب کامپیوترهای شخصی (PC) مدرن و بهترین مادربردها نیازمند DDR4 هستند اما ممکن است که سیستم های قدیمی تر تنها از DDR3 یا حتی DDR2 پشتیبانی کنند.
DDR5 چیست؟
رقابت برای تولید DDR5 شروع شده است و فروشندگانی همچون کدنس (Cadence) و میکرو (Micro) در حال برنامه ریزی برای تولید تا پایان سال ۲۰۱۹ هستند. تراکم و عملکرد DDR5 دو برابر نسل اول DDR4 است.
آشنایی با نام محصولات رم
وقتی در جستجوی نام محصولات رم هستید، نام فروشنده، سپس برندینگ محصول، بعد نوع رم و در آخر عدد چهار رقمی را خواهید دید. این عدد چهار رقمی به شما نشان می دهد که رم می تواند چند مگا ترانسفر (۱۰۰۰۰۰۰ ترانسفر داده) در یک ثانیه انجام دهد، که هر چه بیشتر، بهتر. به عنوان مثال، رم ۱۶ گیگابایتی Super Talent Project X DDR4-3000می تواند ۳۰۰۰ مگا ترانسفر در یک ثانیه یا ۳,۰۰۰ MT/sec انجام دهد.
