با توجه به ضرورتی که بیماری کرونا برای آموزش ایجاد کرده است، در سال های اخیر مطالب زیادی درباره آموزش الکترونیکی شنیده می‌شود. این روش آموزشی در واقع دارای بیش از ۵۰ سال سابقه‌ی فعالیت در صنعت آموزش است و با فناوری‌های دیجیتال، به ویژه رایانه، ارتباط ناگسستنی دارد. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که با توسعه‌ی عمومی اینترنت در سال های اخیر، تعریف و طبیعت آموزش الکترونیکی تغییرات زیادی را تجربه کرده است.
آیا می‌دانید آموزش الکترونیکی چیست و چه انواعی از آن وجود دارد؟ علاوه بر این، مزایا و معایب آموزش الکترونیکی چیست؟ یافتن پاسخ به این سوالات برای هر سازمان آموزشی یا مربی فعال در این صنعت ضروری است. در این مقاله، علاوه بر پاسخ به این سوالات، جزئیاتی درباره روش‌های اجرای آموزش الکترونیکی و نحوه‌ی تغییر آن در آینده را بررسی خواهیم کرد. همچنین، با همراهی ما، به یکی از مهم‌ترین شاخه‌های صنعت آموزش در عصر تکنولوژی و اینترنت آشنا خواهید شد.
تعریف آموزش الکترونیکی
تعریف آموزش الکترونیکی که در زبان انگلیسی Electronic Learning و به اختصار e Learning یا Electronic Education نامیده می شود به صورت زیر است:
«هر نوع آموزشی که با استفاده از تجهیزات الکترونیکی اعم از رایانه، تلفن همراه، سی دی و … انجام شود، در این روش محتوا بر بستر دیجیتال چه به صورت آنلاین و چه آفلاین منتقل می شود.
آموزش الکترونیکی اشکال مختلفی دارد، از ویدئوهای کوتاه ۱۰ دقیقه ای در اینترنت گرفته تا دوره های رسمی دانشگاه. بر این اساس منابع آموزش الکترونیکی شامل وب سایت ها، شبکه های اجتماعی، نرم افزارها، انواع فایل ها (صوتی، تصویری، متنی و …) و … می باشد. موسسات آموزشی رسمی و غیرانتفاعی، مدرسان دوره های خصوصی و سازمان های اداری از این روش آموزشی استفاده می کنند و از مزایای آن بهره مند می شوند.
لازم به ذکر است در صورت وجود تعامل بین زبان آموز و معلم، آموزش الکترونیکی به صورت تعاملی یا آموزش آنلاین تعاملی خواهد بود. در غیر این صورت شاهد ارتباط یک طرفه خواهیم بود که طی آن اطلاعات فقط توسط طراح یا مدرس دوره برای زبان آموز ارسال می شود. بنابراین امکان طرح سوال و اجرای روش های تدریس تعاملی وجود ندارد. مکانیزمی که در گذشته بدنه اصلی آموزش الکترونیکی بوده و به آن آموزش خطی نیز می گویند.
انواع آموزش الکترونیکی چیست؟
پیش از گسترش جهانی اینترنت، آموزش الکترونیکی به وسیله رسانه‌های ذخیره‌سازی اطلاعات مانند سی دی و سایر سخت‌افزارها، همچنین نرم‌افزارها و شبکه‌های داخلی سازمان‌ها وابسته بود. این روش هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای نمونه، یک سی دی کمک آموزشی برای کتاب آموزش زبان انگلیسی بخشی از برنامه آموزش الکترونیکی سازندگان آن است.
پس از ظهور اینترنت و کاربرد آن در صنعت آموزش، اصطلاح آفلاین به روش‌های سنتی اضافه شد تا آن را از آموزش آنلاین یا آموزش اینترنتی متمایز کند. بر اساس این تمایز کلی، امروزه آموزش الکترونیکی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آنها خواهیم پرداخت.
دوره های آنلاین
دوره آنلاین زیرمجموعه ای از آموزش مجازی است که در آن محتوا مانند دوره حضوری بر اساس یک برنامه زمان بندی شده ارائه می شود. تولید محتوای آموزشی در این دوره ها اهمیت زیادی دارد. به طوری که طراح دوره باید بتواند با استفاده از روش هایی مانند یادگیری خرد، کل مطالب را به مخاطب منتقل کند. سایت های skillshare و udemy از شناخته شده ترین پلتفرم ها برای ایجاد و فروش دوره های آنلاین هستند.
آموزش ترکیبی
اما منظور از ترکیب در آموزش الکترونیک چیست؟ این روش در واقع ترکیبی از آموزش حضوری و الکترونیکی است. این بدان معناست که زبان آموزان در یک مکان خاص حضور می یابند. اما آنها همچنان روند یادگیری خود را با استفاده از کامپیوتر، نرم افزار، اینترنت و … دنبال می کنند. آموزش ترکیبی در زبان انگلیسی Blended Learning یا Computer Assisted Instruction و به اختصار CAI نامیده می شود. آموزش ترکیبی در مدارس کشورهای توسعه یافته به یک راه حل اصلی آموزشی تبدیل شده است.
یادگیری مبتنی بر کامپیوتر یا CML
در روش Computer Managed Learning یا CML، نقش شبکه های پایگاه داده کامپیوتری در ارائه محتوا، مدیریت و ارزیابی آنها برجسته است. مطالب آموزشی در این روش با استفاده از نرم افزار سیستمی ارائه شده و جامع، تعامل زیادی با کامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه خواهد داشت. اگر بپرسید مزیت این روش آموزش الکترونیکی چیست؟ در پاسخ باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- امکان سفارشی سازی آموزش بر اساس سرعت یادگیری فراگیر
- امکان ذخیره سازی امن تر و بازیابی بهتر اطلاعات
- امکان خودکارسازی فرآیندهایی مانند ارزیابی، ثبت نام و غیره
آموزش آنلاین همزمان (Simultaneous online training)
حتما می پرسید که منظور از کلمه همزمان در این نوع آموزش الکترونیکی چیست؟ به این روش در زبان انگلیسی Synchronistic Online Learning گفته می شود. روشی که ما آن را به سادگی کلاس آنلاین می شناسیم. همانطور که می دانید این کلاس ها به صورت همزمان برگزار می شود. یعنی لازم است همه افراد همزمان وارد یک سکو شوند و کلاس را برگزار کنند.
برای اجرای همزمان آموزش آنلاین به انواع تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری اعم از نرم افزار کلاس آنلاین، دوربین، هدست، قلم نور و … نیاز خواهید داشت. مزیت بزرگ این روش ارتباط بیشتر بین مدرس یا توسعه دهنده است. دوره آموزشی با دانش آموزان و همچنین دانش آموزان با یکدیگر.
کلام آخر
در مورد آموزش الکترونیکی آنلاین در عین حال می توان گفت که این روش امکان اجرای انواع روش های تدریس جامع، پروژه محور و گروهی و استفاده از محتوای آموزشی متنوع را فراهم می کند. یادگیری آنلاین همزمان بیش از سایر انواع آموزش الکترونیکی بر توسعه مهارت های اجتماعی فراگیران تمرکز دارد.
