یک پردازنده ۶۴ بیتی، میکروپروسسوری است که اندازه Word آن برابر با ۶۴ بیت است، استفاده از این پردازنده‌ها برای نرم‌افزارهایی که با پردازش سنگین داده‌ها درگیر هستند، مانند نرم‌افزارهای CAD و سیستم‌های مدیریت داده و فعالیت‌های علمی و یا در سرورهای با قدرت عملکرد بالا، یک الزام و اجبار است. معماری کامپیوتر ۶۴ بیتی می‌تواند نسبت به سیستم‌های ۳۲ بیتی با پردازش دو برابری اطلاعات در همان سرعت ساعت پردازنده، می‌تواند عملکرد بالاتری را ایجاد کند.
پردازنده ۶۴ بیتی دارای سیستم سازگار با سیستم‌های عامل‌های قدیمی و نرم‌افزارهای سطح پایین است؛ پردازنده‌های ۶۴ بیتی این قدرت را دارند که بفهمند نرم‌افزارهای در حال اجرا به صورت ۱۶، ۳۲ و یا ۶۴ بیتی هستند و نسبت به آن‌ها فعالیت‌های پردازشی خودشان را انجام دهند. این موضوع برای شرکت‌هایی که سیستم‌های جدید سخت‌افزاری خریداری می‌کنند ولی نسبت به تامین نرم‌افزار متناسب، پیش بینی‌های لازم را انجام نداده اند، یک مزیت به حساب می‌آید.
شرکت‌های نظیر، IBM، Sun Microsystems، HPE، Intel وAMD سیستم‌های سازگار و یا سیپیو های ۶۴ بیتی را به بازار عرضه کرده اند.
پردازنده ۶۴ بیتی
عبارت ۶۴ بیتی در واقع به معنای معماری پردازشی ۶۴ بیتی است. اغلب سیستم‌های قدیمی از معماری x86 استفاده می‌کردند که به معنای آن است که آن‌ها از پردازنده ۳۲ بیتی اینتل بهره می‌برند. این پردازنده‌ها شامل سری‌های ۳۸۶، ۴۸۶ و ۵۸۶ می‌شدند. هرچند عبارت x64 اشاره به سیپیو ۶۴ بیتی بدون توجه به شرکت سازنده آن دارد. برچسب x86-64 به معنای سیپیو ۶۴ بیتی با پشتیبانی از معماری x86 است.
تفاوت اصلی در پردازنده‌های ۶۴ بیتی و ۳۲ بیتی در نوع آدرس دهی حافظه است. یک سیپیو ۳۲ بیتی می‌تواند ۲ به توان ۳۲ آدرس یعنی چیزی در حدود ۴,۲۹۴,۹۶۷,۲۹۶ آدرس را در پردازش کند. یک پردازنده ۶۴ بیتی می‌تواند به ۲ به توان ۶۴ آدرس دسترسی داشته باشد. این مقدار دو برابر نسبت دو به توان ۳۲ بیت نیست، بلکه به مقدار ۴,۲۹۴,۹۶۷,۲۹۶ برابر آن است. به همین خاطر یک پردازنده ۶۴ بیتی می‌تواند مقدار ۱۸,۴۴۶,۷۴۴,۰۷۳,۷۰۹,۵۵۱,۶۱۶ آدرس را پردازش کند.
اغلب پردازنده‌های ۳۲ بیتی تنها می‌توانند به رم‌های ۴ GB دسترسی داشته باشند. یک سیپیو ۶۴ بیتی می‌تواند بیشتر از ۴ میلیارد بار نسبت به سیپیو های ۳۲ بیتی قوی‌تر عمل کند و هر محدودیتی در حافظه را از بین ببرد. سیپیو x64 می‌تواند نرم‌افزارها ۶۴ بیتی را که سازگار با این ساختار باشند را اجرا کند.
البته پیش از نصب یک نرم‌افزار باید مطمئن شوید که قدرت پردازش سیستم شما مطابق با خواسته‌های نرم‌افزار مورد نظر باشد. به صورت معمول اکثر نرم‌افزارها، نسخه‌های متناسب با معماری ۶۴ بیتی را دارند و شما باید آن‌ها را انتخاب کنید.
تاریخچه
از دهه ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ اغلب پردازنده‌های بازار ۳۲ بیتی بودند. در سال ۱۹۹۶ شرکت نینتندو (Nintendo) کنسول بازی ۶۴ بیتی خود را عرضه کرد که اولین دیوایس ۶۴ بیتی بود که به شکل انبوه به بازار عرضه می‌شد. اما به شکل طعنه آمیزی، این دستگاه تنها می‌توانست از ۴ مگابایت حافظه RAM یا یک هزارم فضای ۴ گیگ بایتی مورد پردازش پردازنده‌های ۳۲ بیتی پشتیبانی کند. اما آن توانست راه را برای ورود پردازنده‌های ۶۴ بیتی باز کند.
در میان سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ سیپیو های x64 محبوبیت بیشتری پیدا کردند. هم شرکت مایکروسافت و هم شرکت اپل نسخه‌های ۶۴ بیتی سیستم‌های عامل خود را به بازار عرضه کردند. از سال ۲۰۱۰ به این سو تقریبا تمام سیستم‌های دسکتاپ و موبایل با استفاده از سیپیو x64 کار می‌کنند. بیشتر نرم‌افزارها نیز اکنون به صورت ۶۴ بیتی عرضه می‌شوند.
نکته در سال ۲۰۱۹ شرکت اپل نسخه سیستم عامل Catalina ورژن ۱۰٫۱۵ را عرضه کرد که می‌توانست از نرم‌افزارهای ۳۲ بیتی نیز پشتیبانی کند. از سال ۲۰۲۰ به این سو، سیستم عامل ویندوز هردو استاندارد ۳۲ و ۶۴ بیتی را پشتیبانی می‌کند.
